Emra Muslimane

Mbi kuptimin e disa emrave të përveçëm turko-arabë

Abdi - Nga arabishtja (abd), rob, njeri.

Abdyl - Nga arabishtja (abd), rob, njeri.

Abdullah - Emër i përbërë nga bashkimi i dy emrave Abd+Allah, ku Allah është emri i Zotit: Rob, Njeri i Zotit. Në shqip shkruhet dhe shqiptohet Abdulla, pa “h”-në hundore ku dihet se në këtë rast është bashkëtingëllore e pazëshme.

Abdurrahman - Abd+Rrahman, ku Rrahman është një nga emrat e Zotit që në shqip do të thotë: I gjithëmëshirshëm. Rob i të Gjithëmëshirshmit. Në zonën verilindore përdoret edhe në formën dialektale Adraman.

Abdurrahim - Abd+Rrahim. Abd u shpjegua më sipër ndërsa Rrahim, përsëri është një nga emrat e Zotit që do të thotë: Mëshirëplotë.

Abedin - Adhurues.

Adem - Emër profeti dhe i njeriut të parë të krijuar në tokë nga Zoti. Në gjuhët perëndimore njihet si Adam.

Adil - I drejtë.

Ahmed - Lavdërues, falenderues. Tjetër emër i Profetit Muhamed. Në formë dialektale edhe Ahmet.

Aishe - Bashkëshortja e Profetit Muhamed, e cilësuar edhe e njohur prej të gjithëve si “Nëna e besimtarëve”.

Ajet - Shenjë dalluese, simbol.

Akil - I mençur.

Alaudin - Në shqip fisnikëria e fesë.

Ali - I lartësuar, i lartë. I katërti nga kalifët e drejtë pas Ebu Bekrit dhe djalë xhaxhai i Profetit Muhamed si dhe një nga shokët më të ngushtë të Profetit.

Arnaut/i - Shqiptar. Me këtë emër emërtoheshin kryesisht shqiptarët prej osmanëve dhe në botën arabe. I përdorur gjerësisht si mbiemër por kryesisht jashtë trojeve shqiptare.

Asllan - Luan.

Asqeri - Ushtar.

Azem - Më i madhi. Imam Azemi, nën këtë emër njihet Ebu Hanifja, një ndër katër imamët e mëdhej të Ehli-Sunetit.

Ba(h)ri - Det, njeri me dije të thella, të zgjeruara.

Bajram - Festë. Në shqip Festim.

Basir - Shikues, një nga 99 emrat e Allahut dhe që do të thotë shikues i gjithçkaje, shikues i hollësishëm.

Bedri/je - Hënë e plotë.

Beqir - Nga Ebu Bekri, kalifi i parë pas vdekjes së Profetit Muhamed.

Burhan - Argument i prerë. Emër tjetër i Kur’ani Kerimit.

Bilal - Emri i njërit prej shokëve të Profetit Muhamed si dhe myezini personal i tij.

Daut - Emër profeti, formë dialektale se në arabisht tingëllon si Davud. Ndërsa në gjuhët perëndimore njihet si David.

Din/e - Fe, besim, religjion.

Emin/e - I besueshëm, i sigurtë. Eshtë një ndër cilësimet që i dha populli i Mekës Profetit Muhamed përpara se t’i vinte profecia. Po ashtu edhe emri i nënës së tij.

Enver - Nga arabishtja i ndriçuar, në shqip i përgjigjet Ndriçim.

Eshref - Më i nderuari ose në shqip Nderim.

Eqerem - Fisnik, bujar, i nderuar. Në veri përdoret edhe Ekrem.

Fadil - Njeri i mirë, njeri me merita.

Fa(h)rudin - Fahr+din. Fahr ka kuptimin krenari, madhështi, ndërsa din, u shpjegua edhe më sipër fe, besim. Krenaria, madhështia e fesë.

Faruk - Ai që bën dallimin midis së mirës dhe së keqes. Kështu ishte mbiemëruar Omer ibn Hatabi, kalifi i dytë i muslimanëve.

Fatime - Emri i bijës së Profetit Muhamed.

Fet(h)i - Të hapësh, të çlirosh. Në shqip i përgjigjet Çlirim.

Gafurr – Shumëfalës, një nga 99 emrat dhe cilësitë e Allahut të Madhëruar.

Galip - Fitimtar, ngadhnjimtar. Në shqip i përgjigjet Fitim.

Gani - I pasur, një nga 99 emrat dhe cilësitë e Allahut të Madhëruar.

Habib/e - I dashur, e dashur. Në shqip i përgjigjet Dashnor dhe Dashuri.

Hajredin - Bashkim i hajr+din,  mirësi+fe. Në shqip i përgjigjet Besmir.

Halit - Nga Halid ibn Velidi, një ndër shokët e ngushtë të Profetit Muhamed.

Hamdi/e - Rrënja e këtij emri është hamd, që do të thotë lavdi, falenderim, mirënjohje. Në shqip i përgjigjet Lavdim ose Lavdime.

Hamid/e - Falenderues, mirënjohës.

Harun - Emër profeti që në Perëndim njihet si Aron, vëllai i Musait (Moisiut).

Haxhi/e – Vizitor i vendeve të shenjta, pelegrin.

Hava - Emër femre, e shoqja e Ademit, femra e parë në tokë e krijuar prej Zotit nga brinja e Ademit. Në gjuhët perëndimore njihet si Eva.

Hidajet/e - Udhëzim, të drejtosh, të udhëzosh.

Hiqmet/e - Urtësi. Në gjuhën shqipe i përgjigjen Urtak dhe Urti.

Ibrahim - Emër profeti që në Perëndim njihet si Abraham.

Idriz - Emër profeti që përmendet në Kur’an.

Iljaz - Emër profeti që përmendet në Kur’an.

Inajet/e  - Kujdesje, përkujdesje.

Islam - Paqe, nënshtrim, përulje ndaj Zotit.

Isa - Emër i njërit prej pesë profetëve të mëdhenj të Islamit që në Perëndim njihet si Jezus.

Isak - Emër profeti, edhe në Perëndim po në të njëjtën formë njihet; djali i dytë i Ibrahimit.

Ismail - Emër profeti që në Perëndim njihet si Ismael, biri i parë i Ibrahimit.

Izet - Forcë dhe krenari.

Jahja - Emër profeti që në Perëndim njihet si Gjon Pagëzori.

Jakub - Emër profeti që në Perëndim njihet si Jakob, Xhakob, në shqip edhe Jakov.

Jonuz - Emër profeti që në Perëndim njihet si Jona.

Jusuf - Emër profeti që në Perëndim njihet si Xhuzepe ose Xhozef, në shqip edhe Jozef ose Josif.

Kadri/e - Caktim, paracaktim.

Kapllan - Tigër.

Lejla - Natë, nata.

Lutfi/e - Butësi, i butë, i urtë.

Luti - Emër profeti që në gjuhët perëndimore njihet si Lot.

Mahmud/e - I lavdëruar. Në shqip i përgjigjet emri Lavdërim/e.

Maliq - (em.për.) Sundues, në arabisht Malik.

Meleq/e  - (em.për.) Engjëll. Në shqip i përgjigjet Engjëll dhe Engjëllushe.

Merjeme - (em.për.) E ëma e Profetit Isa, emër që në Perëndim njihet si Miriam ose Maria.

Mexhid - (em.për.)

Misir - Emër i Egjiptit.

Mubareq - (em.për.) I bekuar. Në shqip i përgjigjet Bekim.

Muhamed - (em.për.) Shumë i lavdëruar. Profeti i fundit që solli Islamin.

Murat - (em.për.) Qëllim, synim, dëshirë, përgjërim. Emër i përhapur në Shqipëri, emër i mbajtur nga disa sulltanë osmanë.

Musa - (em.për.) Emër profeti që në Perëndim njihet si Mose dhe vëllai i Harunit (Aronit). Në shqip edhe Moisi.

Muslim - (em.për.) Besimtar. Në shqip i përgjigjet emri Besim. Në formë dialektale edhe Myslym, Myslim dhe Mislim.

Mustehab/e - (em.për.) I pëlqyeshëm/e pëlqyeshme. Në gjuhën shqipe i përgjigjet Pëlqim/e.

Mumtaz - (em.për.) Shumë i mirë, i shkëlqyer. Në shqip i përgjigjet emri Shkëlqim.

Munir - (em.për.) I ndriçuar. Në shqip i përgjigjet emri Ndriçim.

Mynevere - (em.për.) E ndritshme.

Myrteza - (em.për.) I kënaqur.

Myrvet/e - (em.për.) I zellshëm për punë të dobishme.

Nadir/e - (em.për.) I/e rrallë.

Nasirudin - (em.për.) Në shqip mbështetja e fesë.

Nebi - (em.për.) Lajmëtar. Emër që në vetvete si term nënkupton profetët e Zotit.

Nexhmedin - (em.për.) Nexhm+din. Ylli i fesë.

Nexhmi/e - (em.për.) Nga nexhm – yll. Në shqip i përgjigjen Ylli dhe Yllka.

Nimet/e - (em.për.) Dhunti, mirësi, begati.

Nuhi - (em.për.) Emër profeti që në gjuhët perëndimore njihet si Noe.

Nuredin - (em.për.) Nga bashkimi i fjalëve Nur+din. Në shqip drita e fesë.

Nuri/e - (em.për.) I shndritshëm. Në shqip Drita dhe Dritan.

Osman - 1. Kalifi i tretë pas Ebu Bekrit dhe një ndër shokët e Profetit Muhamed. 2. Emri i themeluesit të dinastisë së osmanllinjve dhe sulltani që hodhi bazat e Perandorisë Osmane.

Qamil - (em.për.) I plotë.

Qemal - (em.për.) Plotësim, përkryerje, përsosmëri.

Qeram - (em.për.) Nder. Në shqip i përgjigjet Nderim.

Qeramudin - (em.për.) Qeram+din. Nderi i fesë.

Qerem - (em.për.) Mirësi, bujari. Përdoret edhe Qerim.

Ramadan - (em.për.) Muaji i nëntë hënor që i përket kalendarit hënor islam të hixhretit. Në shqip përdoret edhe Ramazan.

Rauf  - (em.për.) I mëshirshëm.

Razi - (em.për.) I nevojshëm, i kënaqur, dakord.

Resul - (em.për.) I dërguar, mesazher. Emër që në vetvete si term nënkupton profetët, të dërguarit e Zotit.

Reshit - (em.për.) I udhëzuar.

Rexhep - (em.për.) (Rexheb) Emër i njërit prej muajve hënorë të kalendarit islam të hixhretit.

Ridvan - (em.për.) Kënaqësi.

Riza - (em.për.) Kënaqësi.

Rukije - Emri i njërës prej katër vajzave të Profetit që u martua me Osmanin, kalifin e tretë të drejtë.

Ruzhdi - (em.për.) I plotësuar, i fortë, mendjeplotë.

Sabri/e - (em.për.) I durueshëm, durimtar. Në shqip i përgjigjet Durim/e.

Seadet - (em.për.) E lumtur, në shqip i përgjigjet emri Lumturi.

Sadik - (em.për.) I drejtë, i besueshëm, i sinqertë.

Salahudin - (em.për.) Në shqip bujaria e fesë. Në formë dialektore edhe Selaudin.

Sali  - (em.për.) Emër profeti që përmendet në Kur’an.

Seid  - Në shqip i përgjigjet emri Fatlum.

Sejfullah  -  Emër i përbërë që do të thotë Shpata e Allahut. Pas betejës së Tebukut ku në kulmin e betejës e merr komandën Halid ibn Velidi, me këtë emër e mbiemëron Profeti Muhamed për zgjuarësinë që tregoi në zgjedhjen e strategjisë për fitimin e kësaj beteje të rëndësishme.

Sulejman  - Emër profeti që në gjuhët perëndimore njihet si Solomon.

Suela - Su+el. Nga turqishtja su=ujë dhe el=dorë. Ujë në dorë.

Shemsi/e - Diell. Në shqip i përgjigjet emri Diell/a.

Shemsudin - Shems+din. Dielli i fesë. Sami Frashëri është njohur edhe si Shemsudin Samiu. Në formë dialektale edhe Shemsedin, Shemshedin.

Shuaip - Emër profeti që përmendet në Kur’an, një formë dialektale e tij në shqip është Shaip.

Tahir - I pastër.

Tarik  - Rrugë, drejtim.

Teki - Njeri i përkushtuar që i frikësohet Zotit.

Teufik  - Mbarësi, sukses me miratimin e Allahut.

Vahid - Nga arabishtja një, njëshi.

Ymer - Edhe Omer, edhe Umer. Kalifi i dytë pas Ebu Bekrit dhe një ndër shokët e shquar të Profetit Muhamed.

Yzeir  - Emër profeti që përmendet në Kuran, arabisht Uzeir.

Xhelal  - Fisnik.

Xhelaledin  - Fisnik i fesë.

Xhemal  - Bukuri.

Xhemaledin  - Formohet nga bashkimi  dy emrave Xhemal+Din, I bukur + fe. Bukuria e fesë.

Xhemil  - I bukur.

Xhevat  - Shumë bujar, shpenzues i mire, dhënës duarplot.

Zabit  -  Nga arabisht Oficer, gjendet edhe në formën dialektale Sabit.

Zejneb  - Emri i njërës prej bijave të Profetit Muhamed. Në formë dialektale edhe Zejnep.

Zenel - Stoli.

Zenel Abedini - Stolia e fesë.

Zeqirja  - I ati i profetit Jahja, në arabisht Zekerija, formë e cila përdoret e tillë në veri të Shqipërisë.

Zyhdi  - Njeri që i ka kthyer shpinën anës materiale të kësaj bote.