Fqinjët tanë, Luftërat Ballkanike dhe Lufta e Madhe
Fqinjët tanë, Luftërat Ballkanike dhe
Lufta e Madhe
Roald
A. HYSA
(Në prag të shpalljes së Ditës së Pavarësisë,
ditës së flamurit, më 28 nëntor në kujtesën tonë historike duhet të rikujtojmë
gjithë ato masakra që pësoi popullsia shqiptare në pjesën më të madhe muslimane
nga fqinjët tanë. Ngritja e Flamurit nuk zgjidhi gjithçka, ashtu si menduan
patriotët, sepse masakrat dhe grabitjet vazhduan mbi shqiptarët, duke i
etiketuar ata si turq për ta pasur më lehtë që t’i rreshtonin shqiptarët me
humbësit.)
Luftërat
ballkanike kanë shërbyer në një farë mënyre edhe si prelud i Luftës së Parë Botërore,
e cila solli shkatërrime dhe dëme materiale të jashtëzakonshme për kohën. Një
nga fatkeqësitë e mëdha të kësaj lufte ishte edhe numri i viktimave që shkon në
total për të gjitha palët 38 milionë njerëz. Në tetor të 2010 do të mbyllej
edhe pagesa e fundit e reparacioneve nga ana e Gjermanisë, e duke i futur këto
ngjarje përfundimisht në sëndukët e errët të historisë. Dëmet që pësoi Shqipëria
asokohe ishin të mëdha dhe ekonomia e vendit do të ishte e para që do të
vuante, pastaj edhe humbjet e mëdha njerëzore që i erdhën vendit asokohe nga
politikat shfarosëse të fqinjëve tonë shovinistë dhe njëkohësisht synimet për
zhvendosjen e kufijve edhe më shumë brenda territorit sovran të Shqipërisë.
Pretendimet për Epirin e Veriut (Vorio Epirin) nga ana greke nuk kanë reshtur
ende, ndërsa Serbia donte portin e Durrësit si dalje në det, e Mali i Zi kishte
pretendimin për Shkodrën, që ta kishte si kryeqendrën e vet.
Fqinjët
tanë gjatë Luftërave Ballkanike dhe gjatë Luftës I Botërore ndoqën gati të
njëjtat strategji të shkatërrimit masiv. Ushtritë greke pasi hynin në një qytet
çarmatosnin fillimisht ushtarët dhe oficerët turq të garnizonit vendas. Më pas
burgosnin parinë fetare myslimane dhe menjëherë fillonin plaçkitjen dhe
shkatërrimin e pasurisë së mëhallëve myslimane. Vrisnin popullsinë e
pambrojtur, përdhunonin e shkatërronin, dhe e detyronin popullsinë civile nëpërmjet
këtyre veprimeve të shpërngulej pa asnjë mjet jetese.
Kështu,
popullsisë civile i jepej afat një orë për t’u larguar nga vendbanimi, kohë kjo
e pamjaftueshme për t’u mbartur. Në këtë mënyrë boshatiseshin vendbanimet nga
njerëzit dhe i hapej rrugë plaçkitjes dhe shkatërrimit të pronave. Kush mbetej
aty vritej apo përdhunohej. Në këtë mënyrë krijoheshin nga një popullsi
sedentare kontingjente të mëdha refugjatësh, të cilat i krijonin dhe i shtonin
problemet për administratën vendore të armikut. Në një mënyrë më të zgjeruar këto
strategji do t’i gjeni të përshkruara nga profesori amerikan Justin McCarthy
autor i librit “Vdekje dhe Dëbim- Spastrimi etnik i myslimanëve osmanë,
1821-1922”. Shtetet e reja ballkanike që dolën në skenë në prag të shkatërrimit
të Perandorisë Osmane ndoqën me shumë besnikëri ato strategji që Perandoria
Ruse zbatoi me popullsitë turkmene për t’i pushtuar e për t’i shkatërruar gjatë
shek. XIX. Në vitin 1860 Ilia Garashanin, autori serb i një platforme politike
shoviniste kishte filluar bisedimet me përfaqësues nga Athina për territoret e
banuara me shqiptarë, porse ato bisedime u vështirësuan, për shkak se platforma
tjetër shovene “Megali Idea” e Greqisë së Madhe në disa vende prekte planet e
“Naçertanies” serbe. Shtetet e reja ballkanike Bullgaria, Mali i Zi, Serbia e
Greqia me ndihmën e diplomatëve rusë vendosën ta copëtonin në favor të tyre
pjesën evropiane të Perandorisë Osmane. Ata nuk kishin rënë dakord si do të
ndahej, por në parim kishin rënë dakord për largimin me dhunë të Osmanëve e më
pas do të vendosnin se si do ta ndanin Ballkanin në favorin e tyre.
Ngritja
e Principatës së Shqipërisë nga Fuqitë e Mëdha dhe vendosja e Princ Vidit në
krye të shtetit nuk i zgjidhi hallet e shqiptarëve. Apatia e treguar nga forcat
e xhandërmarisë drejtuar nga ndërkombëtarët (kryesisht oficerë hollandezë)
nxiti konflikte të brendshme në Qeverinë e Vidit. Ndërkohë që patriotët
kërkonin nga Princ Vidi t’iu kundërpërgjigjeshin grekëve në zonat e pushtuara
prej tyre gjenerali hollandez De Veer iu dërgonte një telegram nënprefekturave
të pushonin luftimet. Nga kjo situatë e ndërlikuar përfituan bandat e
Zografosit, që dogjën fshatrat myslimane dhe vrisnin ortodoksët, që nuk
pranonin të quheshin epirotë. Fshatrat e Korçës dhe të Gjirokastrës pësuan
masakra të tmerrshme, zona të cilat Greqia i pretendonte dhe donte të
përfitonte maksimalisht pas marrjes së Janinës dhe masakrimit të garnizonit
turk e të popullsisë civile atje. Në rrethinat e Vlorës u mblodhën me mijëra të
shpërngulur me dhunë nga masakrat greke në Janinë e në Çamëri.
Rrethimi
i Shkodrës nga Malazezët me gjithë qëndresën heroike të ushtrisë turke me në
krye gjeneral Hasan Riza pashën dhe rezervistët e Shqipërisë së Mesme të
komanduar nga Esat pasha pati përfundime tragjike për popullsinë e Shkodrës dhe
qyteti e rrethinat u dëmtuan, duke u shkatërruar. Në Shkodër për çdo ditë
vdisnin 50 njerëz nga uria, e cila bëri kërdinë deri në ditën kur qyteti u
dorëzua pikërisht për shkak të mungesave të mëdha në furnizime ushqimore e në
armatim.
Dëmet e
Luftës së Madhe të shkaktuara nga ushtritë serbo-malazeze janë raportuar deri
vonë nga vëzhguesit e huaj. Një raportues i huaj në Lidhjen e Kombeve (17
nëntor 1921) raportoi, se në një sipërfaqe prej 600 miljesh2 nga
Dibra e deri në Lumë shiheshin veç fshatra të djegur e të rrënuar. Ndërsa në
Shqipërinë e Jugut sipas Antonio Baldaçit u vranë më shumë se 50,000 shqiptarë
nga bandat greke, të gjithë këta muslimanë.
Mund të
vazhdonim të numëronim fakte të tilla të përgjakshme kësisoj sa të duash, por
ajo që ne duhet të kemi në vëmendje është që nuk duhet t’i harrojmë, ashtu si
edhe fqinji ynë jugor nuk harron të heqi ligjin e luftës më Shqipërinë. E
kështu me gjakun e mijëra shqiptarëve muslimanë të pafajshëm u pagua Pavarësia
e Shqipërisë dhe orekset shoviniste të fqinjëve. 28 nëntori është një datë e
përvitshme që duhet të na e risjelli vazhdimisht në kujtesë gjakun e qindra
mijëra të pafajshmëve...
Comments
Post a Comment